poniedziałek, 13 sierpnia 2012

12. Średniowieczna Historia Zielarstwa

Średniowiecze nie było okresem rozkwitu nauk. W zielarstwie też panował pewien zastój, choć nie straciło ono znaczenia, gdyż każdy chce być zdrowy. Wtedy właśnie dużo do powiedzenia miały baby-znachorki,wiedzmy-zielarki, które swą wiedzę opierały na ustnych przekazach. Nauka i jej rozwój znalazł miejsce w klasztorach. Tym większą wdzięczność winniśmy ówczesnym zakonnikom, dzięki którym przetrwała starożytna wiedza przyrodnicza. Przyczynili się do tego zwłaszcza benedyktyni, słynący z mrówczej pracowitości. Latami przepisywali ocalałe podczas wojen i najazdów księgi autorów, starożytnych. Zasługą zakonników było nie tylko przepisywanie ksiąg - uprawiali oni zioła w wirydarzach, sporządzali maści, wyciągi, odwary i często byli jedynymi lekarzami, gdy grasowały zarazy i "morowe powietrze".



Średniowiecze – epoka w historii europejskiej, obejmująca okres między starożytnością a renesansem. Granice czasowe średniowiecza nie są ściśle ustalone. Za początek epoki przyjmuje się okres, w którym cesarstwo zachodnio-rzymskie chyliło się ku upadkowi. Zwolennicy ścisłej datacji – w zależności od szkoły – za dokładne daty początku średniowiecza podają lata 378, 395 bądź 476. Za koniec epoki uważa się upowszechnienie idei humanistycznych i rozpoczęcie epoki renesansu. Najczęściej w tym przypadku wymieniane są daty ok. 1450 roku oraz lata 1453, 1492, a nawet 1517.


średniowieczu, w dobie renesansu i w następnych wiekach trujące zioła, takie jak bieluń, lulek i wilcza jagoda { zwana belladonną } .

Przykładowa roślina :


Bieluń dziędzierzawa – gatunek rośliny z rodziny psiankowatych (Solanaceae Adans.). Pochodzi z Meksyku, rozprzestrzenił się w wielu regionach świata. Obecnie występuje w całej Eurazji i Ameryce Północnej. Epekofit w Polsce występujący pospolicie. ROŚLINA TRUJĄCA


Pytania :

1. Jaki panował zastój w zielarstwie ?
2. Dzięki komu przetrwała wiedza przyrodnicza ?
3. Gdzie zakonnicy uprawiali zioła ?
4. Co sporządzali zakonnicy { Wymień 3 przykłady } ?

Zadanie dodatkowe :

Jakich podstawowych rzeczy uczono w klasztorach ?

11. Starożytna Historia Zielarstwa

Pierwsze zapisane wiadomości o ziołach pochodzą sprzed 6000 lat p.n.e. Najsumienniej przekazywali je starożytni Egipcjanie. W tak zwanym papirusie Ebersa (XIV w. p.n.e.) wymienionych jest kilkaset roślin leczniczych wraz ze sposobami ich stosowania. Również kilkaset ziół leczniczych znano w Babilonii i Asyrii, wiedziano, jak je zbierać i suszyć. Co najciekawsze - wiele z tych wiadomości jest aktualnych do dziś. Roślinami leczniczymi interesował się nawet słynny prawodawca Hammurabi. Wielotysięczną historią zielarstwa mogą poszczycić się także Chińczycy.Początki lecznictwa sięgają w tym kraju końca III tysiąclecia p.n.e. Cesarz Shen Nung, zwany ojcem chińskiego rolnictwa i lecznictwa oraz sztuki sporządzania leków, wprowadził wiele nowych, wówczas roślin uprawnych, jak ryż, pszenica, proso i jęczmień i ugruntował znajomość roślin leczniczych.

 

Piramida – budowla w kształcie ostrosłupa prawidłowego o podstawie czworokątnej lub do niego podobnym, służąca najczęściej jako grobowiec albo podbudowa dla świątyni. Najbardziej znane kompleksy piramid znajdują się w Egipcie i prekolumbijskiej Ameryce.

Wydany jego staraniem około 2700 r. p.n.e. zielnik, który obejmował ogółem 365 leków, głównie roślinnych. Z czasem, po poznaniu zastosowania wielu roślin i ziół zaczęto nimi handlować. W starożytności między krajami Wschodu i Południa kwitł ożywiony handel i on to przyczynił się do rozpowszechnienia ziół. Prym w handlu wiedli Egipcjanie, Fenicjanie, Syryjczycy oraz Persowie. Zainteresowanie ziołami objawiały najtęższe umysły i często pisarze czy filozofowie wykazywali solidną wiedzę botaniczną. Do takich należą przede wszystkim Hipokrates z Kos, zwany ojcem medycyny (ok. 460-377p.n.e.) i Teofrast z Eresos (370-287 p.n.e.), uczeń Arystotelesa.Gwiazdą pierwszej wielkości w zielarstwie w czasach rzymskich był Dioskurides Pedanios (I w.), Grek z pochodzenia, przyrodnik,"zatrudniony" jako lekarz rzymskich legionów. Lekarz rzymski greckiego pochodzenia, Galen z Pergamonu (ok. 130-200),opisał ponad 400 roślin leczniczych w taki sposób, że stworzył podwaliny późniejszej farmacji. Podobne znaczenie ma starsze o około 100 lat dzieło Scriboniusa Largusa..

Zadanie :

Razem z  profesorem/nauczycielem ułużcie 10 pytań do tekstu . 

10. Współczesna Historia Zielarstwa

W wieku XIX rozwój nauk przyrodniczych spowodował zwrot w zielarstwie.Z jednej strony odkrycie składu chemicznego ziół, które uzdrawiały naszych pradziadów, potwierdzało słuszność stosowania leków roślinnych,z drugiej zaś - umożliwiło syntezę nowych, "sztucznych" leków. Po pewnym czasie zaczęto niestety lekceważyć zioła, wierząc tylko w najnowocześniejsze preparaty farmaceutyczne. Uznawanie leczniczych właściwości ziół było uważane za objaw zacofania, jeśli nie wręcz ciemnoty i zabobonu.

Co prawda i wtedy w wielu przypadkach, gdy zawodziła kuracja lekami syntetycznymi, szukano pomocy u zielarzy, a nawet u znachorów, ale bardzo rzadko się do tego przyznawano. W ostatnim dziesięcioleciu XX wieku nastąpił ponowny zwrot - zioła zaczęły być modne, powracano w tym czasie do kuracji ziołowych. Jak w każdej modzie czasami mamy do czynienia z przesadą, z wiarą w magiczną i cudotwórczą moc ziół. Jednak wszyscy uważamy, że jest to moda pożyteczna, niech więc rozwija się bujnie. Przede wszystkim dlatego, że zioła nie mogą zaszkodzić .


Lawenda  – rodzaj roślin z rodziny jasnotowatych. Obejmuje ponad 40gatunków . Pochodzą one z obszaru śródziemnomorskiego od Wysp Kanaryjskich po Indie. Gatunkiem typowym jest Lavandula spica L.

Pytania :

1. Co odkryto w ziołach ?
2. Dlaczego zaczęto lekceważyć zioła ?
3. Co robiono gdy kuracja lekami zawodziła ?
4. W jakim wieku zioła zaczeły być ' modne ' ?

Zadanie :

Jakie zioło jest najmodniejsze w dzisiejszych czasach ?

Zadanie dodatkowe :

Podaj 3 najważniejsze zioła i opisz je .



niedziela, 12 sierpnia 2012

9. Teoria Mugola

Teoria Mugola - historia - Nie da się ustalić, kto pierwszy odkrył, że połknięcie kawałka jakiegoś ,,zielska” uśmierzy ból żołądka, a przyłożenie innego do rany - zatamuje krew. Ten ktoś prawdopodobnie mieszkał jeszcze w jaskini i odziewał się w skóry dzikich zwierząt. Nikt mu jeszcze nie powiedział ,,co jest dobre na co”, prowadził go instynkt, ten sam, który do dziś każe krowie na pastwisku omijać jedne rośliny, a wybierać drugie. W miarę rozwoju cywilizacji rozwijała się wiedza o właściwościach ziół. Przez wieki była to wiedza tajemna, bliższa magii niż nauce. Zbieranie ziół wiązało się z dziwnymi nakazami i zakazami, a stosowanie leków roślinnych było obrzędem pełnym niezrozumiałych zaklęć. Możliwe, że miało to dodawać powagi zabiegom i oddziaływało na psychikę chorego. Skutki naturalnie bywały różne, ale na pewno o powodzeniu terapii decydowały: znajomość ziół, doświadczenie i przekazy z doświadczeń poprzednich pokoleń. Dlatego stare , wiejskie kobiety - często córki i wnuczki znachorek - niejednokrotnie lepiej potrafiły leczyć ziołami niż nadworni medycy. W niektórych okresach dziejów były one posądzane o czary, a wtedy nie miały łatwego życia. Pamiętajmy jednak, że czarownice wszelkiego autoramentu - mimo ich atrakcyjności - to nie centralne postacie historii zielarstwa . Zielarstwo jest jedną z gałęzi nauk przyrodniczych i rozwijało się podobnie jak inne .




Mugol – określenie oznaczające osobę pozbawioną mocy magicznej oraz – najczęściej – nie posiadającą wiedzy na temat istnienia magicznego świata . 


Pytania :

1. Z czym związane było zbieranie ziół ?
2. Co decydowało o powodzeniu terapii ?
3. Kto był posądzony o czary ?
4. Kim jest mugol ?

Zadanie dodatkowe :

Dlaczego kobiety w niektórych okresach dziejów były posądzone o czary ? 
{ Przygotuj referat , czas 3 dni }


 


8. Rośliny na różne dolegliwości

W średniowieczu mało kto nie znał lokalnego znachora albo "mądrej" (którzy byli magami, ale żaden mugol o tym nie wiedział), którzy za pomocą ziół leczyli rany i dolegliwości ciała oraz rozwiązywali wszelakie problemy natury osobistej - od wyschniętej studni po apodyktyczną teściową. Ich recepty bazowały na przekazywanych z pokolenia na pokolenie ludowych wierzeniach dotyczących leczniczych i magicznych właściwości roślin. Wiele leków powstawało, i nadal powstaje, na zasadzie, że każda roślina została naznaczona wyraźnym znakiem określającym jej rolę w medycynie, wystarczy więc przyjrzeć się jej dokładnie, by poznać, na co pomaga. Barwa kwiatów czy owoców, kształt liści albo korzeni, budowa płatka albo łodygi - wszystko to podpowiada, jakie są lecznicze właściwości danej rośliny. Na przykład rośliny o żółtych kwiatach przeciwdziałają żółtej cerze cierpiących na żółtaczkę, rośliny o czerwonych liściach bądź korzeniach stosuje się w leczeniu ran i dolegliwości, którym towarzyszy krwawienie, a z fioletowych płatków roślin robi się okłady na stłuczenia. Jeżeli jakaś roślina przypomina kształtem jakiś organ, przypisuje się jej zbawienne dla niego działanie. Wydaje się, że jest to teoria czysto mugolska, ale jest w tym sporo teorii magicznej. Jak już zostało wspomniane w poprzednim temacie , teorie magii i mugoli są do siebie bardzo podobne , ze względu na nieuwagę mugoli. Myślą oni, że jest to czysto naukowe , a jednak teoria potwierdza praktykę , ale oni jeszcze o tym nie wiedzą .





Pytania :

1. Co robiona z receptami ?
2. Na co odpowiada barwa rośliny ?
3. Gdy roślina przypomina kształtem organ to , do czego służy ?
4. Co się robi z fioletowymi płatkami roślin ? 

Zadanie dodatkowe :

Przygotuj własną receptę , na bul głowy . 

7. Części roślin

Bulwa - podziemny, zmięśniały pęd wypełniony materiałamizapasowymi. Bulwy zbiera się jesienią lub wczesną wiosną. Do zbiorówjesiennych przystępujemy po obumarciu nadziemnej części rośliny,natomiast do wiosennych – przed rozpoczęciem wegetacji. Po wykopaniusurowiec należy oczyścić i usunąć drobniejsze korzenie.

Cebula- podziemny pęd o bardzo skróconej łodydze i silnie zgrubiałych w nasadach łuskowatych liściach.

Drewno- zdrewniała część gałęzi, pni i korzeni drzew lub krzewów.

Kłącze- pęd podziemny z węzłami, międzywęźlami, pączkami orazzredukowanymi łuskowatymi liśćmi. Kłącza zbiera się (tak jak bulwy)jesienią lub wczesną wiosną. Po wykopaniu surowiec należy oczyścić iusunąć korzenie boczne.

Kora- tkanka okrywająca gałązki krzewów i drzew, zawierającatakże tkanki leżące pod nią, dochodzące do miazgi. Podczas zbioruuważamy, by nie uszkodzić warstwy podkorzeniowej (miąższu). Koręzbieramy w momencie, gdy drzewa puszczają soki (wczesną wiosną), zgałęzi ściętych (zbieranie prosto z drzewa powoduje próchnienie lubgnicie) i suszymy w przewiewnym miejscu.

Korzeń- podziemna część rośliny nie mająca węzłów, międzywęźli i zredukowanych liści.

Koszyczek- kwiatostan charakterystyczny dla rodziny złożonych.

Kwiat- organ roślinny zawierający części generatywne. Kwiatyzbiera się, gdy osiągną wielkość i kolor charakterystyczny dla danego gatunku. Ponieważ najczęściej kwiaty dojrzewają na roślinienierównomiernie, zbierane są sukcesywnie, kilkakrotnie.

Kwiatostan- skupienie pojedynczych kwiatów na łodydze.


Liść-organ służący roślinie m.in. do procesu fotosyntezy. Liście zbieramyzanim roślina zakwitnie, do zbierania nadają się liście żywo zielone,bez uszkodzeń i plam (spowodowanych najczęściej przez pasożyty).

Nasienie - narząd służący roślinie do rozmnażania. Nasiona należyzbierać przed stanem pełnej dojrzałości owocu, ponieważ zebrane zbytpóźno mogą się osypywać, powodując duże straty.

Owocnia- jest częścią owocu po usunięciu nasion.

Owoc- organ rozwijający się z zalążni po zapłodnieniu komórkijajowej. Owoce zbiera się w stanie dojrzałości, w zależności od gatunkujest to okres od czerwca do września. Podobnie jak w przypadku kwiatów,owoce dojrzewają nierównomiernie i pozyskujemy je w miarę dojrzewania.Owoce mięsiste zbiera się w dni suche i słoneczne (wtedy nie gniją inie pleśnieją), natomiast owoce suche (nasiona) w dni pochmurne i przedobeschnięciem rosy, zapobiegając w ten sposób ich obsypywaniu.

Pączek- nierozwinięty pęd otoczony łuskami ochronnymi, z któregowiosną rozwija się łodyga z liśćmi i kwiatami. Pączki powinny byćzbierane przed pęknięciem.

Szyszka- żeński kwiatostan, a później owocostan .

Zarodek- zarodek roślinny.

6. Mandragora

Mandragora { Pojęcie wielu nauczycieli } – roślina lecznicza . Można sporządzić z niej lekarstwo, które ożywia spetryfikowanych. Bulwa przypomina kształtem noworodka - posiada usta , oczy i nos. Jej włosy to podłużne liście . Krzyk dojrzałej mandragory jest zabójczy dla ludzi , zaś sadzonki mogą jedynie ogłuszyć na kilkanaście godzin . 



Mandragora inaczej zwana dziwostrętem. Jest to roślina bulwiasta, o kształcie przypominającym człowieka. Panuje ogólna opinia że mandragora po wyrwaniu z ziemi zawodzi i wrzeszczy rzucając klątwy, przez co można postradać zmysły, bądź nawet umrzeć. Jednakże jest to całkowicie mylna opinia która się wzięła z tego że mandragora jest silnie toksyczna, a jej opary mogą wywołać halucynacje, zawroty głowy, bądź nawet bardziej opłakane efekty. Tak więc, mandragora ani nie wrzeszczy, ani nie zawodzi, ani nie rzuca uroków. Mandragora jest bardzo drogą rośliną przede wszystkim cenioną w medycynie i farmacji. Wiele osób też uważa że wykorzystuje się ją do wytwarzaniu magicznych afrodyzjaków, lecz jest to kolejny zabobon. Inną ciekawą właściwością mandragory jest to że można z niej pędzić doskonały bimber ceniony wśród koneserów .


Korzeń Mandragory rośnie na glebach każdej klasy bonitacyjnej. Nie pragnie wody, nie wymaga światła, wzrasta na polach , gdzie przechowywana jest głownie pamięć. Czas wzrostu rośliny, by móc korzystać z jej walorów określany jest na ok. 1000 lat w kalendarzu ludzkim .

Pytania :

1. Do jakich roślin należy Mandragora ?
2. Jaki jest krzyk Mandragory ?
3. Do czego wykorzystuje się tą roślinę ?
4. Jakie lekarstwo można przyrządzić z Mandragory ?
5. Ile lat rośnie ta roślina ?